Przekładnia bezstopniowa – co to jest?
Przekładnia bezstopniowa CVT (z ang. Continuously Variable Transmission), została po raz pierwszy zastosowana w samochodzie pod koniec lat 50. XX wieku. Jako pierwszy opracował ją współzałożyciel firmy DAF, Hub van Doorne i zastosował w 1958 roku pod nazwą Variomatic w sedanie DAF 600 z dwucylindrowym silnikiem. Później przekładnia CVT pojawiła się w modelach Volvo serii 300, zaś latach 80. minionego stulecia była stosowana w Fiacie Uno, Fordzie Fieście czy Subaru Justy.
CVT – z pasem gumowym lub metalowym
Zasadniczą część przekładni stanowią cztery koła ze stożkowymi powierzchniami ciernymi. Są one ustawione parami w taki sposób, aby wierzchołki stożków były zwrócone ku sobie. W każdej parze jeden stożek może wykonywać tylko ruch obrotowy, drugi przemieszcza się dodatkowo równolegle do osi obrotu. Wirujące stożki obejmuje pas klinowy (gumowy lub metalowy), który przesuwając się na ich różnych średnicach (zależnie od chwilowego rozstawienia stożków), pozwala na ciągłą zmianę wielkości przełożenia w przekładni (inaczej niż w tradycyjnej, stopniowanej skrzyni gdzie efekt ten jest uzyskiwany poprzez kombinację przełożeń kół zębatych).
CVT – z wielopłytkowym łańcuchem klinowym
Do niedawna przekładnie bezstopniowe można było spotkać wyłącznie w małych autach, napędzanych silnikami o stosunkowo małej pojemności i mocy, gdzie do przenoszenia napędu wykorzystywany był gumowy lub metalowy pas klinowy. W najnowszych konstrukcjach, m.in. w wybranych modelach Toyoty, Audi czy Subaru, metalowy pas klinowy został zastąpiony tzw. wielopłytkowym łańcuchem klinowym (składa się na niego około 1000 specjalnych płytek na całej jego długości). Łańcuch wielopłytkowy charakteryzuje się znacznie wyższą sprawnością przenoszenia momentu obrotowego, niż metalowe pasy klinowe. Ponadto współpracujące z nimi koła stożkowe mogą mieć mniejsze średnice, co ma bezpośredni wpływ na wielkość całej przekładni. Różnica między najmniejszą średnicą pracy łańcucha na jednej parze kół a największą na drugiej jest na tyle duża, iż decyduje o rozpiętości przełożeń przekładni. Przekłada się to na lepsze osiągi przy niższym zużyciu paliwa, szczególnie w zakresie małych przełożeń (odpowiadających wyższym biegom w przekładniach mechanicznych czy automatycznych).
Jak zmieniać „biegi”?
Najnowsze przekładnie bezstopniowe mają zaprogramowaną określoną liczbę przełożeń (określonych par położeń par kół stożkowych), odpowiadających poszczególnym biegom w tradycyjnych skrzyniach. W przypadku Subaru jest ich 6, Toyota oferuje 7, a Lexus 8. "Biegi" w przekładni CVT można zazwyczaj zmieniać za pomocą dźwigni na tunelu środkowym lub korzystając ze specjalnych łopatek przy kierownicy.