Posiadanie prawa jazdy często jest wyznacznikiem dorosłości i samodzielności. Młodzi ludzie odliczają dni, by móc ubiegać się o dokument, uprawniający do kierowania pojazdami.
Aby otrzymać prawo jazdy, przyszły kierowca musi spełnić określone w ustawie o kierujących pojazdami warunki. Oprócz zdolności psychicznej i fizycznej, które ocenia lekarz posiadający uprawnienia do przeprowadzania badań kierowców, kandydat musi osiągnąć minimalny dla danej kategorii uprawnień wiek.
Zdolność psychiczna kandydatów określa między innymi ich umiejętność kojarzenia faktów, postrzegania otoczenia, zdolność do analizowania sytuacji i podejmowania decyzji. Zdolności fizyczne definiowane są natomiast jako zdolności do podejmowania działań ruchowych w różnych życiowych sytuacjach w oparciu o siłę, gibkość, szybkość i wytrzymałość. Osobą kierującą może być również osoba niepełnosprawna fizycznie, która uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem.
Prawo jazdy można już zdobyć w wieku 14 lat i będzie ono uprawniało kierowcę do poruszania się motorowerem – kategoria AM. W wieku 16 lat można cieszyć się już uprawnieniami do kierowania małym pojazdem trzy lub czterokołowym o masie nieprzekraczającej 400 kg (np. mniejszym quadem czy motocyklem trzykołowym), a od 18 lat - samochodem nieprzekraczającym dopuszczalnej masy całkowitej 3,5 tony. Najpóźniej, bo dopiero w wieku 24 lat, można uzyskać prawo jazdy na kategorię A, czyli motocykl. Kierowcą tramwaju natomiast można zostać w wieku 21 lat, a pojazdem zaprzęgowym można kierować już od 15 roku życia.
„Zdolność psychiczna, fizyczna oraz wiek to warunki podstawowe, ale do kierowania pojazdem konieczne jest również zdobycie odpowiedniej wiedzy teoretycznej oraz praktycznej z zakresu przepisów ruchu drogowego, kierowania pojazdem oraz zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Wiedza ta musi być potwierdzona zdanym egzaminem na prawo jazdy” – dodaje Radosław Jaskulski, instruktor ŠKODA Auto Szkoła.
Ubiegające się o prawo jazdy osoby muszą śledzić zmiany w przepisach, ponieważ zmieniają się nie tylko przepisy ruchu drogowego, ale również zasady egzaminowania. Ostatnie zmiany w przepisach wprowadziły od stycznia 2015 roku dla kandydatów na kierowców m.in. obowiązek znajomości podstawowych zasad jazdy ekonomicznej.
Należy również pamiętać o tym, że tak jak trudno zdobyć prawo jazdy, tak łatwo je stracić. Uprawnienia mogą być cofnięte po przekroczeniu dopuszczalnej liczby punktów karnych – 24, a młodzi kierowcy, w ciągu roku od uzyskania uprawnień nie mogą przekroczyć 20 pkt. Młodzi kierowcy nie mają możliwości odbycia kursu redukującego punkty. Młodym kierowcą jest się przez rok czasu od otrzymania prawa jazdy.
Od stycznia 2016 roku według przepisów młodym kierowcą będzie się przez dwa lata od uzyskania uprawnień, a dokładnie od wydania dokumentu potwierdzającego zdobyte uprawnienia.
Jeśli zostanie przekroczona liczba punktów, kierowca traci prawo jazdy i wówczas jest traktowany jakby go nigdy nie zdobył. Musi przejść ponownie cały kurs i zdać egzaminy uprawniające do kierowania pojazdem. Uprawnienia do kierowania pojazdem mogą być również cofnięte, jeśli zostaną stwierdzone przeciwskazania zdrowotne.
Przez długi czas prawo jazdy było wydawane bezterminowo. Od 18 stycznia 2013 roku wszystkie dokumenty wydawane są terminowo, maksymalnie na 15 lat dla kategorii AM, A1, A, B. Okres ten może być krótszy, jeśli wynika to z orzeczenia lekarskiego. Dla kategorii C i D – uprawnienia wydawane są maksymalnie na 5 lat. Osoby, które uzyskały uprawnienia wcześniej, mają obwiązek wymiany prawa jazdy do 2033 roku.