Choć w przypadku inwestycji drogowych mówi się przede wszystkim o nowych kilometrach autostrad oraz dróg ekspresowych, to trzeba mieć świadomość, że aż 88% łącznej długości dróg w naszym kraju stanowią drogi będące w zarządzie gmin oraz powiatów. Najwyższa Izba Kontroli przyjrzała się tym drogom pod kątem sprawowanego zarządu nad nimi oraz przeprowadzanych inwestycji.
Generalna ocena po przeprowadzonej kontroli NIK jest pozytywna, o czym możemy przeczytać w raporcie pokontrolnym. "Skontrolowane przez NIK samorządy prawidłowo przygotowały oraz zrealizowały inwestycje drogowe finansowane ze środków Programu rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej w latach 2016-2019. Za fundusze, które przez pierwsze jego trzy lata, wykorzystano prawie w całości, zbudowano i zmodernizowano, w czterech skontrolowanych województwach, blisko 1,5 tys. km dróg. Poprawił się stan techniczny lokalnej sieci drogowej".
Systematyczne przeznaczanie środków publicznych na rozwój lokalnej infrastruktury drogowej umożliwiło zmniejszenie odsetka dróg powiatowych oraz gminnych o nawierzchni nieulepszonej i gruntowej, w ogólnej długości sieci dróg (o łącznej długości ok. 372 tys. km) z blisko 50% w 2001 r. do 40% na koniec 2016 r.
Nadal jednak na lokalne drogi potrzebne są ogromne inwestycje. Świadczy o tym wysoki odsetek długości dróg gminnych o nawierzchni gruntowej - blisko 47% oraz ponad 8% udział tego rodzaju dróg powiatowych. Biorąc pod uwagę potrzeby inwestycyjne samorządów lokalnych, które w opinii ekspertów szacowane są na ok. 100 mld zł, nakłady przeznaczane na modernizację lokalnej infrastruktury drogowej, pozostają nadal dalece niewystarczające.
Dlatego też nie dziwi daleka pozycja Polski w rankingu państw z drogami o najlepszej jakości. W 2017 r. takim krajem były Zjednoczone Emiraty Arabskie, przed Singapurem, Hongkonkiem, Holandią i Japonią, a Polska zajęła 72. pozycję na 138 kraje. Marnym pocieszeniem jest fakt, że w stosunku do 2012 r. poprawiliśmy swoją pozycję o 50 lokat.
Większość skontrolowanych zarządców dróg nie oceniała stanu technicznego gminnej oraz powiatowej sieci drogowej. Zarządcy ci nie posiadali m.in. planów rozwoju sieci drogowej (8 zarządców), rzetelnej ewidencji dróg (13 jednostek) oraz nie dysponowali dokumentacją świadczącą o przeprowadzeniu przeglądów stanu technicznego wszystkich zarządzanych odcinków dróg (8 zarządców).
Natomiast wybrane do realizacji przez samorządy inwestycje drogowe były zgodne z celami Programu. Wnioski o dofinansowanie zawierały rzetelne informacje. Realizacja inwestycji poprawiała parametry techniczne dróg i wpływała na większe bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego. Inwestycje realizowano w oparciu o wymagane pozwolenia, a ich wykonawcy zostali prawidłowo wyłonieni.
Nie brakowało niestety także przypadków nierzetelnego wykonania swoich obowiązków. Kontrolerzy NIK wykryli np., że Zarząd Dróg Powiatowych w Rypinie odebrał naprawę gwarancyjną drogi mimo nieprawidłowego wykonania jej nawierzchni (na zdjęciu). Zarząd nie dochodził od wykonawcy kar za zwłokę w usunięciu wad. Według NIK powinien on zapłacić ponad 1 mln zł za 291 dni zwłoki.
Z kolei Zarząd Dróg Powiatowych w Lesznie potwierdził wykonanie i zapłacił za niezrealizowanie pełnego zakresu robót. Wartość niewykonanych prac wyniosła 291 tys. zł. NIK w tej sprawie złożył zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa dotyczącego niegospodarnego wydatkowania środków dotacji otrzymanych w ramach Programu.