"Serce" z centryfugą

Działanie i usterki pomp wodnych stosowanych we współczesnych samochodach

Pompa cieczy chłodzącej, nazywana popularnie wodną, to jeden z najważniejszych elementów montowanych w każdym samochodzie. Z uwagi na fakt, iż jest ona odpowiedzialna za właściwe krążenie płynu chłodzącego pomiędzy silnikiem, chłodnicą i nagrzewnicą, określa się ją również często mianem „serca” całego układu chłodzenia. Pompa wodna, podobnie jak inne podzespoły pojazdu, ulega stopniowemu zużyciu podczas eksploatacji. Najczęściej jednak jej usterki powodują czynniki zewnętrzne, wynikające m.in. z niewłaściwego ustawienia elementów z nią współpracujących.

Jak to działa?

W przeważającej większości samochodów, w układzie chłodzenia silnika montowana jest jedna pompa wodna. Natomiast w autach hybrydowych oraz niektórych SUV-ach, można spotkać również tzw. pompy pomocnicze. Zasadnicza pompa wodna jest napędzana przez silnik samochodu za pomocą paska klinowego (pompy pomocnicze mają własne silniki elektryczne). W praktyce oznacza to, iż przy bardziej obciążonej jednostce napędowej (szybsze obroty silnika), intensywniej jest też pompowany płyn chłodzący. Działanie pomp wodnych stosowanych we współczesnych autach, opiera się o tzw. zasadę wirówki – fachowa nazwa to centryfuga. O co w tym wszystkim chodzi? Wewnątrz obudowy pompy znajduje się wirujące koło wyposażone w łopatki, rozchodzące się od jego osi na zewnątrz (w zależności od konstrukcji). Te ostatnie nadają ruch wirowy płynowi chłodzącemu zasysanemu od czoła pompy, który jest następnie wyprowadzany pod ciśnieniem przez tzw. otwór wyjściowy i kierowany do silnika. Płyn chłodzący krążąc wokół jego cylindrów oraz głowicy odbiera od nich ciepło, wpływając ostatecznie (po otwarciu się termostatu) do chłodnicy.

Nie tylko pasek i wałki

Najczęstszą przyczyną uszkodzeń pompy wodnej jest nadmierne napięcie lub zużycie napędzającego ją pasa klinowego (brak wymiany w terminie ustalonym przez producenta). Usterki pompy może również powodować niewłaściwe ustawienie pasa: dochodzi wtedy do oderwania się pierścienia regulującego (tzw. podkładki koła pasowego). To ostatnie uszkodzenie powodują również często nadmiernie zużyte wałki napinające i nawijące, które nie zostały w odpowiednim czasie wymienione. Okazuje się jednak, iż nie tylko elementy mechaniczne mogą wpływać na uszkodzenia pompy wodnej. Do jej zniszczenia doprowadza również użycie niewłaściwych płynów chłodzących, np. ze zbyt niską zawartością środka przeciwzamarzającego (glikol metylowy lub etylowy). Jego prawidłowe stężenie, o czym nie wszyscy wiedzą, wpływa bowiem na odpowiednie smarowanie wnętrza pompy oraz zabezpiecza je antykorozyjnie.

Uszkodzone łożysko i wirnik

Usterki pompy wodnej mogą być również spowodowane zużyciem, znacznie częściej zaś zatarciem się jej łożyska. Uszkodzenie tego ostatniego powoduje m.in. brak odpowiedniego wyważenia części współpracujących z pompą (np. wentylatora) lub nieodpowiednia ilość smaru. Wybite łożysko powoduje zazwyczaj niekontrolowane wibracje wirnika pompy, co w konsekwencji prowadzi do jej rozszczelnienia i wycieku płynu chłodzącego. Zatarcie się łożyska może również spowodować zerwanie się napędzającego pompę paska klinowego, a nawet doprowadzić do poważnych uszkodzeń silnika, m.in. uszkodzenia popychaczy zaworów, czy pęknięcia tłoków. Do usterek pompy wodnej przyczynia się również niewłaściwie funkcjonujący wirnik (ten ostatni ma poza tym tendencję do korodowania). W skrajnych wypadkach uszkodzony wirnik, który nie daje sobie rady z właściwym rozprowadzaniem płynu chłodzącego, może być nawet odpowiedzialny za przegrzanie się silnika.

Nowa czy używana?

Kiedy usłyszymy wyrok padający z ust warsztatowca: „pompa padła”, musimy zadecydować o kupnie nowego lub używanego elementu. Nowe pompy wodne stosowane we współczesnych samochodach nie są drogie: z reguły mieszczą się one w przedziałach cenowych od 100 do 400 zł. Na rynku można jednak kupić znacznie od nich tańsze pompy używane, których koszt waha się w granicach 30-100 zł. Fachowcy przestrzegają jednak przed zakupem pomp z tzw. drugiej ręki. Adam Ślusarz, właściciel specjalistycznego warsztatu „Full Service” w Katowicach: – Pompy wodne powinny być zastępowane wyłącznie nowymi, m.in. przy każdorazowej wymianie paska rozrządu. Podobnie jak ten ostatni, mają one bowiem swój określony przebieg, który w przypadku pomp używanych jest niemożliwy do ustalenia. W konsekwencji zakup elementu niewiadomego pochodzenia może przynieść więcej szkód niż pożytku – tłumaczy.