Automatyczne skrzynie biegów – AT, ASG, CVT, DCT – które dla kogo? [poradnik]

AT (automatic transmission) – czyli automat hydrokinetyczny

Najstarszy i najbardziej uniwersalny typ skrzyni biegów, stosowany od dziesięcioleci do dziś. Warto jednak wiedzieć, że konstrukcje sprzed kilku lat mają pewne wady. Są nimi m.in. wysokie zużycie paliwa, wynikające z poślizgu sprzęgła oraz nieduża liczba przełożeń. Przekłada się to też na gorsze osiągi względem skrzyni manualnej. Wady te w dużym stopniu wyeliminowano w najnowszych automatach hydrokinetycznych z 6-8 biegami.

Do zalet należy wysoki komfort pracy i zdolność do przeniesienia dużego momentu obrotowego. Można przyjąć, że skrzynia wytrzyma praktycznie dowolny wzrost mocy silnika, z którym jest parowana. Oczywiście mówimy o normalnym tuningu, a nie wyczynowym. Takie przekładnie też dobrze sprawdzają się w jeździe górskiej oraz podczas ciągnięcia przyczep.

ASG (automated shift gearbox) – czyli skrzynia zautomatyzowana

Jest to przeciwieństwo skrzyni automatycznej opisanej wyżej. To nic innego jak skrzynia manualna z dodatkowym mechanizmem zmieniającym biegi, który wyręcza z tego kierowcę. Skrzynie te można właściwie podzielić na półautomatyczne, których już się nie stosuje oraz zautomatyzowane, znacznie popularniejsze.

Skrzynie półautomatyczne cechowała automatyczna praca sprzęgła, natomiast kierowca biegi zmieniał sam, zazwyczaj poprzez pociągnięcie lub pchnięcie dźwigni. Skrzynie zautomatyzowane pracują w pełni automatycznie, podobnie jak AT, ale też mają możliwość wyboru biegu.

Dużą zaletą takich przekładni jest tania i dość prosta (dla producenta) konstrukcja oraz możliwość zastosowania w niedużym aucie bez projektowania dodatkowej przekładni (zautomatyzowanie skrzyni manualnej). Dla użytkownika jedyną zaletą jest brak strat mocy podczas przyspieszania i w miarę rozsądne spalanie w porównaniu z manualem.

Niestety, skrzynie te mają dla użytkownika więcej wad niż zalet. Przede wszystkim niski komfort pracy i duże straty podczas zmiany biegów (długi czas zmiany biegu), a także wysoka usterkowość mechanizmów. Co gorsza, mało który mechanik chce się podjąć naprawy takiej przekładni. Jeśli jednak auto ma jeździć głównie na trasie, to skrzynia ASG nie jest jeszcze taka zła.

CVT (Continuous Variable Transmission) – czyli przekładnia bezstopniowa

Bezstopniowe skrzynie określane często mianem CVT (w Audi Miltitronic), to nawet nie skrzynie biegów, lecz przekładnie bezstopniowe, ponieważ nie mają biegów. Zjawisko, jakie w nich zachodzi, to płynna regulacja przełożenia w określonym zakresie. Ich najbardziej rozpoznawalną cechą jest "wycie" silnika podczas przyspieszania. To też zarówno wada, jak i zaleta przekładni.

Wynika to z zasady pracy. Chodzi bowiem o to, by przekładnia dostosowała przełożenie do obciążenia silnika i oczekiwań kierowcy, które komunikuje on stopniem naciśnięcia pedału gazu. Jeśli zostanie on wciśnięty do podłogi, dla sterownika skrzyni jest to jasny komunikat – trzeba przyspieszyć maksymalnie szybko. Zmienia się wtedy przełożenie na takie, by silnik pracował przy obrotach mocy maksymalnej, a następnie, wraz ze wzrostem prędkości, zmienia się przełożenie, a nie jak w innych typach skrzyń biegów – obroty silnika. To dlatego silnik wyje jednostajnie, a samochód przyspiesza. Również używając tempomatu, przy dużej prędkości można zaobserwować ciekawe zjawisko wahania obrotów, pomimo stałej prędkości. Wynika to ze zmiany obciążenia silnika, którą kompensuje ciągła zmiana przełożenia. Np. jadąc pod górę, silnik bez zmiany położenia pedału gazu zwiększa obroty, ale wynika to ze zmiany przełożenia. 

Wbrew pozorom, skrzynie bezstopniowe mają więcej zalet niż wad, choć nie każdy je lubi. Pracują najbardziej płynnie ze wszystkich typów automatów i sprawdzają się w mieście. W warunkach, gdzie nieustanie zmienia się prędkość, ale nie jest ona zbyt duża i nie wymaga się dynamicznych przyspieszeń w szerokim zakresie, skrzynia CVT jest doskonała. Przy właściwym obchodzeniu się z pedałem gazu i ze zrozumieniem pracy tej przekładni spalanie może być niższe niż w odmianach ze skrzynią manualną. Co więcej, zazwyczaj CVT bardzo szybko zmieniają tryb jazdy przód-tył.

Do wad, poza wspomnianym wyciem, należy niska odporność na obciążenia. Te skrzynie nie przepadają za długotrwałym przyspieszaniem, wysokimi prędkościami oraz przyczepami, a także jazdą górską. Niezbyt dobrze znoszą też współpracę z ciężkimi samochodami i mocnymi silnikami. Ponadto serwis jest nieco utrudniony, bo nawet warsztaty specjalizujące się w automatach, niekiedy odmawiają napraw CVT.

DCT (Dual Clutch Transmission) – czyli skrzynia dwusprzęgłowa

Najnowszy i obecnie jeden z najpopularniejszych typów skrzyń biegów, który w praktyce ma same zalety. Zasada działania oparta na zmianie sprzęgła, a nie biegu, sprawia, że skrzynia dwusprzęgłowa jest bardzo szybka i prawie bez strat mocy przenosi napęd. Jeśli cienisz sobie dynamiczną i ekonomiczną jazdę, to DCT jest doskonałe. Do zalet należy też wysoki komfort pracy, niekiedy wyższy niż w przekładniach AT, bo skrzynie te zmieniają biegi szybko i precyzyjnie, bez przeciągania i opóźnień, więc nie czuć zmiany biegu. Ponadto szybciej niż AT reagują na kickdown. Do zalet można też dopisać dużą odporność na przeciążenia, ale nie dotyczy to każdej konstrukcji.

Wad jest niewiele i wiążą się one głównie z trwałością mechanizmów. Zwykle DCT wytrzymuje bez naprawy dłużej niż np. ASG, czasami dłużej niż CVT, ale bywają kosztowne. Sam serwis generuje spore koszty, bo w przeciwieństwie choćby do ASG sprzęgła są dwa, a nie jedno. Często stosuje się też koła dwumasowe. Jakby tego było mało, przekładnie te niezbyt dobrze znoszą jazdę po mieście (szczególnie niskie prędkości, ruszanie, manewrowanie). Trzeba pamiętać, że jazda z minimalną prędkością to nic innego jak jazda na półsprzęgle.