ESP na pokładzie. Co warto wiedzieć?

Pierwszym elektronicznym asystentem kierowcy był ABS, który zapobiegał blokowaniu się kół podczas hamowania. Niedługo później pojawiła się kontrola trakcji, która zbierała niezbędne informacje m.in. z czujników systemu ABS i minimalizowała wzdłużne poślizgi. Kolejnym krokiem na drodze ku poprawie bezpieczeństwa został ESP – system debiutujący w 1995 roku kontroluje zarówno trakcję, jak i tor jazdy. Jeżeli zajdzie potrzeba, dąży do wyeliminowania poprzecznego poślizgu samochodu.

Początkowo ESP było dostępne wyłącznie w samochodach z najwyższej półki. Dość powiedzieć, że rozpoczął karierę w Mercedesie klasy S. Różnorodne testy i badania wykazały, że system opracowany przez firmę Bosch w niewiarygodny wręcz sposób podnosi poziom bezpieczeństwa. Jego obecność obniża prawdopodobieństwo tragicznego w skutkach poślizgu nawet o 80%! Efekt skali oraz rosnące zapotrzebowanie na naprawdę bezpieczne samochody przyczyniły się do popularyzacji ESP.

System ESP analizuje m.in. prędkości obrotowe każdego z kół, stopień skręcenia kierownicy, przeciążenia boczne, czy kąt uchylenia przepustnicy. Po przeanalizowaniu danych elektroniczny sterownik ESP wie, czy samochodów podąża w kierunku, jakiego oczekuje prowadzący, czy też zaczyna zbaczać z zakładanego toru. W drugim z wymienionych przypadków ESP przystępuje do działania. Ogranicza moment obrotowy silnika i uruchamia hamulce wybranych kół, dążąc do zrównania zakładanego przez kierowcę toru jazdy z rzeczywistym.

Proces został całkowicie zautomatyzowany. O tym, że ESP działa, kierowca jest informowany przez błyskającą kontrolkę systemu. Wyczuwalne, a czasami słyszalne jest hamowanie poszczególnych kół, a także dławienie silnika. Interwencja ESP podczas normalnej jazdy, a nie w sytuacji podbramkowej oznacza, że kierowca popełnił błąd – zbyt szybko lub nieprawidłowym torem wjechał w zakręt, źle oszacował jego trajektorię lub przecenił przyczepność opon do nawierzchni.

Należy pamiętać, że stopień skręcenia kierownicy dostarcza systemowi informacji na temat kierunku, w którym chcemy pojechać. Wszelkie ruchy powinny być więc przemyślane i możliwie delikatne. Jeżeli pod wpływem strachu spróbujemy zacieśnić zakręt poprzez dokręcenie kierownicy lub „założymy kontrę”, ESP może niepoprawnie zinterpretować nasze zachowanie. Nie otrzyma bowiem wiarygodnej informacji na temat kierunku, w którym powinno pojechać auto.

Oczywiście rozwój sytuacji na drodze może zmusić nas do skorygowania toru jazdy w chwili, gdy ESP będzie walczył o odzyskanie kontroli nad samochodem. Nawet wtedy ruchy kierownicą nie powinny być przesadnie zamaszyste. Na niewiele zda się także próba wyciągnięcia samochodu z poślizgu za pomocą gazu – podczas interwencji ESP elektronika kontroluje stopień uchylenia przepustnicy i ilość podawanego paliwa.

Warto zrobić użytek z zimowej aury i na ośnieżonej lub oblodzonej nawierzchni pustego parkingu sprawdzić, jakich zachowań samochodu możemy się spodziewać, gdy ESP zacznie korygować tor jazdy. Bez trudu wyczujemy również, czy nasze interwencje są w stanie pomóc elektronice, czy przyniosą wręcz przeciwny efekt.

Niektóre samochody posiadają wyłącznik systemu ESP. Czy warto do niego sięgać? Bez wątpienia, jeżeli w bezpiecznych warunkach możemy pobawić się kontrolowanymi poślizgami. Odradzamy natomiast wyłączanie systemu podczas codziennej jazdy. Czujniki ESP analizują zachowanie samochodu w tempie 25 razy na... sekundę! Dzięki temu są w stanie stłumić poślizg już w początkowej fazie. Kierowcy najczęściej podejmują niezbędne działania, gdy jest już zbyt późno. Kontrują w niewystarczającym stopniu, zapominają o możliwości ustabilizowania samochodu gazem albo wychodzą z opresji tzw. rybą, czyli serią następujących po sobie poślizgów.

Warto przy tym pamiętać, że zupełnie czymś innym jest świadome wprowadzenie samochodu w poślizg, a nieprzewidziana sytuacja na drodze, która kończy się nieplanowanym poślizgiem. W drugim przypadku kombinacja stresu i efektu zaskoczenia potrafi wydłużyć czas reakcji lub doprowadzić do panicznych zachowań kierowcy. Działaniem systemu ESP nie kierują emocje, więc jego reakcja zawsze będzie prawidłowa. Oczywiście istnieje czynnik ograniczający w postaci przyczepność opon do nawierzchni. Nawet najbardziej zaawansowana elektronika nie jest w stanie nagiąć praw fizyki, ani zastąpić zdrowego rozsądku kierowcy.

ESP nie wymaga specjalnej obsługi serwisowej - system w dużej mierze bazuje na czujnikach systemu ABS oraz elementach układu hamulcowego. Lepiej nie liczyć na maksymalną skuteczność ESP, gdy klocki i tarcze będą nadmiernie zużyte, a prowadnice zacisków oraz tłoczki hamulcowe ulegną zapieczeniu. Duży wpływ na działanie ESP ma także stan zawieszenia. Efektywność mogą ograniczyć np. zużyte amortyzatory, które nie będą w stanie zapewnić należytego przylegania kół do wyboistej nawierzchni. Oczywiście zdarzają się także defekty sterownika systemu ESP. Na szczęście tego typu problemy nie są częste nawet w modelach słynących z nieprzeciętnie wysokiej awaryjności.